Verslag en actie Werkconferentie Toekomstbehendig Opleiden in de Techniek
Toekomstbehendig opleiden; een mooie term en hét thema van de werkconferentie die op 16 oktober 2024 werd gehouden in de oude Prodentfabriek in Amersfoort. Beslissers en beleidsmakers uit het onderwijs en bedrijfsleven werden geïnspireerd door diverse sprekers en gingen concreet samen aan de slag in thematische werksessies. Met elkaar komen tot effectieve opleidingsinterventies, die toekomstbes(t)(h)endig zijn.
Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, heette alle bezoekers welkom met een inspirerende openingstoespraak. Hij zette hiermee een duidelijke stip op de horizon, waarin Leven Lang Ontwikkelen al start binnen het initieel onderwijs en waarin de sector zich ontwikkelt tot technisch dienstverlener. Hij benoemde met name het thema duurzaamheid, waar veel zij-instromers zich intrinsiek gemotiveerd toe aangetrokken voelen. Ook pleit hij voor bouwen aan een ecosysteem waarin alle docenten hybride werken. “ICT-ontwikkeling en AI komen met grote snelheid de sector binnen en de aard van het werk verandert”, stelt hij. “Hierdoor verandert de samenwerking tussen bedrijfsleven en onderwijs ook, deze zouden we moeten intensiveren en adaptiever maken.”
Hij sluit af met een oproep aan de overheid. “We hebben in Nederland drie vitale sectoren, onderwijs, zorg en techniek. We hebben een minister die beroepsonderwijs uitademt, maar waar blijven de acties om ervoor te zorgen dat deze sectoren prioriteit krijgen.
Ontwikkelingen in de markt
Gijs Folmer, regiodirecteur bij Van Dorp, deelt met de toehoorders in de plenaire zaal zijn visie op de ontwikkelingen in de markt. We spreken hem nadien even. Folmer: “Ik hoop dat na vandaag de actiebereidheid toeneemt om nog intensiever samen te werken. We zitten met elkaar in deze ontdekkingsreis en moeten elkaar niet loslaten of verliezen. Het is ook spannend allemaal, hoe zit de toekomst eruit? Als je vanuit strategisch perspectief kijkt raakt het personeelstekort onze business en bedrijfsvoering. Bij Van Dorp hebben we een bedrijfsschool opgezet, in samenwerking met twee ROC’s. Zelf opleiden. Dat is voor nu en voor ons een oplossing, maar uiteindelijk is deze oplossing inefficiënt. Als je het hebt over macrodoelmatigheid, dan bevat die ontwikkeling te veel losse cellen. Iedereen zoekt manieren om mensen te behouden en we laten zien dat leren steeds meer in de bedrijven gebeurt, maar hoe zorg je er nou voor dat onderwijs complementair is aan het werkveld?
De opbrengsten van deze dag moeten zeker op tafel komen bij onderwijs en bedrijfsleven om samen tot een actieplan te komen. Hoe gaan we samen deze puzzel leggen? En belangrijker: wat ben je bereid weg te geven aan de ander om het tot een succes te maken? Samen, dat is wel het sleutelwoord!”
De toekomst van leren
Bart Götte, arbeidsmarktdeskundige, schetst de zaal een toekomstbeeld van de sector. Hij stelt dat we nog maar in het begin zitten van de krapte op de arbeidsmarkt. Iedereen vist in dezelfde vijver, die al leeg is. Vergrijzing speelt hierin een grote rol, maar ook jongeren die heel flexibel omgaan met arbeidscontracten. Jobhoppen en zzp-schap spelen hier een grote rol. Het verzuim verhoogt, door de hogere werkdruk, mantelzorg en de oudere werkpopulatie. Een vrij somber scenario.
Maar het moedigt ook aan tot actie. “Deze tekorten vragen om een andere manier van opleiden en leren” stelt Götte. “Na de afgelopen decennia is er nu een kanteling; ga niet te lang studeren, maar ga aan de slag en leer tijdens het werken. Ieder mens heeft een bepaalde behoefte en lol in leren, sluit daarbij aan.”
Is onderwijs al wel echt in transitie? “Nog niet”, stelt Götte, “we zijn wel licht aan het bewegen, maar leren en ontwikkelen zal explosief gaan groeien in de toekomst.”
Ad Breukel (Avans Hogeschool) is projectleider van het project Energie(k) Onderwijs van Interreg, een subsidieregeling voor de grensregio. Energie(k) Onderwijs, waar Avans Hogeschool aan meedoet, gaat jongeren en volwassenen werven, opleiden, omscholen en bijscholen voor beroepen die de energietransitie mogelijk maken.In een van de werksessies kijkt hij samen met de deelnemers naar modulair opleiden.
Breukel: “We kijken binnen Interreg naar eigentijds onderwijs, waar energietechniek een belangrijke rol heeft. Enerzijds gaan we uit van de expertise in onze eigen instellingen, anderzijds leren we van wat er in het werkveld gebeurt. Het resultaat nemen we op in bouwstenen voor modulair onderwijs. Deze bouwstenen met kennis en informatie stellen we ook beschikbaar aan andere onderwijsinstellingen. Het voordeel van deze aanpak is dat iedereen kan innoveren vanuit het eigen specialisme en dat er ruimte is voor inbreng van bestaande kennis van buitenaf. We hopen hiermee bij te dragen aan efficiënte innovatie in het onderwijs.
Uit de werksessie kreeg ik terug dat we niet te veel moeten blijven hangen in de stramienen van mbo en hbo, maar dat we meer moeten kijken naar de werkveldvraag. Dat wil ik voor mezelf echt scherp houden, blijf contact houden met wat er écht gebeurt. En tegelijkertijd neem je de eigen kennis mee in de interactie met het werkveld en willen we onderwijs opleveren dat ook generieke waarde heeft. Vanuit die houding willen we het onderwijs laten evolueren met een structuur waarin kennis is gevat, maar het kan zijn dat dit heel anders terecht komt in het curriculum dan dat nu gebeurt.”
Leven Lang Ontwikkelen
Robert Koch is programmadirecteur Leven Lang Ontwikkelen (LLO) bij ROC Midden Nederland. In een van de werksessies ging hij met de deelnemers in gesprek over LLO, specifiek over de LLO-Katalysator Energie- en Grondstoffentransitie in de regio Utrecht; een samenwerking tussen 3 bedrijven (Stedin Groep, Van Dorp, Bloemendal Bouw, Universiteit Utrecht, Hogeschool Utrecht en ROC Midden Nederland). Robert: “Ik heb enorm genoten van de plenair sprekers. Ze spraken goed in elkaars verlengde, met scherpte en ook met uitgestoken hand. Niet wij/zij, maar samen op. Een zeer krachtig betoog. In mijn workshop ben ik hier ook op aangehaakt. We moeten echt anders met elkaar naar opleidingen en de human capital agenda kijken. Ik zag in de workshop al een mooie stap voorwaarts; voorheen kwamen de deelnemers aan deze werkconferentie vooral van mbo-opleidingen. Nu zag je ook hbo-deelnemers. Transitie-denken en -doen is wat nu moet gebeuren, denk o.a. aan andere werkprocessen. Als het aan mij ligt nodigen we de volgende keer ook het wetenschappelijk onderwijs, het voorliggende onderwijs en de kinderopvang uit. Kinderen vragen zoveel, hoe werkt een lantaarnpaal, hoe gaat een brug open en dicht, waarom blijft een boot varen. Kinderen stellen de meest fantastische vragen, daar moet je op aanhaken. Dat kwam ook naar voren in de workshop: we kunnen kijken naar betere samenwerking tussen mbo, hbo en wo en bedrijven, maar kijk ook eens naar PO, VO en de kinderopvang. Daar worden de zaadjes geplant.
Ik hoop dat de urgentie zo hoog is dat men nu echt de stappen maakt om te ontschotten. We moeten veel scherper kijken naar talenten van mensen voor de sector. We zouden de ‘muren’ tussen de verschillende instellingen kunnen afbreken. Niet alleen aan de slag met de doorlopende leerlijn, ook met de doorlopende leerling. Dan richt je je op permanente ontwikkeling en zorg je ervoor dat de overstap tussen verschillende sectoren eenvoudiger wordt. Behouden van talent is een enorme uitdaging voor de sector. Ga alsjeblieft hand in hand, vo, mbo, hbo, bedrijfsscholen, bedrijven. Speel elkaar de bal toe en werk samen aan de makers van de samenleving.”
Structurele co-creatie
Hans Haring, van Wij Techniek, sluit hierbij aan. “We willen naar een structurele co-creatie van installatietechnisch beroepsonderwijs toe, we moeten het echt samen doen! We hebben deze werkconferentie gewerkt met opbrengstkaarten. Deelnemers hebben daarop hun wensen, visie en voorgestelde acties opgeschreven en ook aangegeven op welke plekken en aan welke tafels deze van toepassing zouden zijn en/of opgepakt kunnen worden. Op die kaarten zie je de wens om het sámen te doen ook duidelijk terugkomen. De komende tijd zal Wij Techniek samen met de sociale partners initiatief nemen om opvolging te geven aan de afgesproken en voorgestelde acties. Dat doen we door bijvoorbeeld het opbrengstoverzicht te agenderen op de periodiek regionale bijeenkomsten van de Platformen mbo-installatiebranche en op de agenda van het landelijk Platform hbo-installatiebranche (in oprichting als uitvloeisel van de voorgestelde actiepunten!). En uiteraard sluiten we ook graag aan op initiatieven die vanuit het onderwijs komen”.
Ook Erna Luijendijk van Techniek Nederland pleit voor samenwerken. “Je ziet dat we elkaar steeds beter weten te vinden, op verschillende terreinen. Hoe kunnen we dat inzichtelijk en overzichtelijk maken, voor zowel onderwijs als bedrijfsleven, zodat we kunnen opschalen en de samenwerking ook een succes wordt?”
Ze sluit af met “Werken is leren, leren is werken. Win-win voor het bedrijfsleven, onderwijs, kandidaat en de maatschappij”.